Οκτακόσια πενήντα είδη φυτών και δέντρων, 51 είδη άγριων ορχιδέων, (ο μεγαλύτερος αριθμός, όσο είναι γνωστό, που έχει παρατηρηθεί ποτέ στην Ευρώπη, σε τόσο μικρή έκταση), 113 είδη πεταλούδων, από τα 232 στην Ελλάδα και τα 430 στην Ευρώπη, άγριες τουλίπες, 172 είδη πτηνών, σπάνιοι μικροί μπούφοι, 17 είδη ερπετών, 22 είδη λιμπελούλας (με την μεγαλύτερη λιμπελούλα στην Ευρώπη), 12 είδη ψαριών στα σμαραγδένια νερά του Αωού ποταμού. Αυτό είναι το Μπουραζάνι. Μια μοναδική περιοχή στην Ήπειρο ,ένα πέρασμα προς την Αδριατική θάλασσα.
Οι εκδοχές για την ονομασία της περιοχής: Η μία, από την τούρκικη λέξη “Bourazan”, μια Χοάνη δηλαδή μέσα στα βουνά. Μετά από την βενετσιάνικη λέξη “Boragan”, τόπος δηλαδή με άσχημες καιρικές συνθήκες. Τέλος από την ελληνική λέξη “βοράς”, ο πλέον ανατρεπτικός άνεμος και το “ζάνι”, σλάβικη λέξη που σημαίνει πλούτος. Το ποτάμι του Αωού ποταμού, η υψηλή βροχόπτωση, ρεύματα μεσογειακού κλίματος, ρεύματα ηπειρωτικού κλίματος δίνουν την μεγαλύτερη βιοποικιλότητα χλωρίδας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η περιοχή Μπουραζανίου, χαρακτηρίζεται από ασυνήθιστα υψηλή ποικιλότητα σε επίπεδο ειδών και οικοτόπων, λόγω του εύρους των κλιματικών και υψομετρικών συνθηκών και της ποικιλίας των τοπογραφικών συνθηκών και γεωλογικών υποστρωμάτων. Υπομεσογειακά φυλλοβόλα δάση δρυός με διάφορα είδη βελανιδιάς, μακεδονική δρυς:, χνοώδης δρυς καλύπτουν εκτεταμένες επιφάνειες, κυρίως στα χαμηλά και μεσαία τμήματα της περιοχής, ενώ στις μεγάλου υψομέτρου ορεινές ζώνες απαντούν δάση κωνοφόρων, με κύρια δομικά τους στοιχεία τη μαύρη πεύκη και την υβριδογενή ελάτη. Μεταξύ των Υπομεσογειακών ξυλωδών ειδών που απαντούν στην περιοχή, υπάρχουν αρκετά σπάνια Ευρωπαϊκά και Βαλκανικά ενδημικά, όπως: η αγριοφουντουκιά ή αγριολεπτοκαρυά, ιπποκαστανιά) και δρυς η μακεδονική. Στο περιβαλλοντικό Πάρκο φιλοξενούνται έξι είδη ζώων: Τα Πλατώνια (Dama-Dama) που αποτελούν και τον μεγαλύτερο αριθμό των φιλοξενούμενων ζώων.Τα αρσενικά παρουσιάζουν πλατιά κέρατα . Τα Ελάφια ή Ευγενής Έλαφος (Cervus Elaphus) διαθέτουν μεγάλα κλαδωτά κέρατα και είναι τα μεγαλόσωμα ζώα του Περιβαλλοντικού Πάρκου. Το βάρος τους μπορεί να φθάσει τα 250κιλά .Τα γνωστά “Αγρίμια” της Κρήτης (Capra Aegagrus Cretica), όπου κέρατα φέρουν τα αρσενικά και τα θηλυκά ζώα. Το Mouflon (Ovis Amon Mousimon), ένα μικρό αγριοπρόβατο, με τα κέρατα των αρσενικών να φθάνουν τα 85εκατοστά και ζυγίζουν το μέγιστο 60κιλά .Το Ζαρκάδι (Capreolus-Capreolus) είναι το μικρότερο από την οικογένεια των ελαφοειδών στην Ευρώπη. Η ευκίνητη σιλουέτα και η έλλειψη της ουράς το ξεχωρίζει από το ελάφι και το πλατώνι . Το Αγριογούρουνο (Sus Scrofa) είναι ζώο εύρωστο έχοντας τα 2/3 του βάρους του στο πρόσθιο τμήμα του σώματός του. Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας δεν θα δείτε ταριχευμένα πτηνά, αποξηραμένες πεταλούδες και αποξηραμένα φυτά καρφιτσωμένες σε ταμπλό. Όλα υπάρχουν έξω, στο Μπουραζάνι, στο ίδιο το “μουσείο” της φύσης. Στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο θα δείτε μια φωτογραφική απεικόνιση όλα τα είδη των Φυτών, όλα τα Ορχιδοειδή, τις πεταλούδες, τα Ερπετά, τα Αμφίβια, τις Λιμπελούλες και τα Ορθόπτερα της περιοχής “Μπουραζάνι”. Επίσης θα παρατηρήσετε όλα τα είδη των ψαριών που υπάρχουν στον ποταμό Αώο. Το υλικό ανήκει σε Γάλλους και Άγγλους που εξερευνούν νέα είδη. Οι επισκέψεις στο Περιβαλλοντικό Πάρκο είναι οργανωμένες, πραγματοποιούνται καθημερινά τις απογευματινές ώρες και διαρκούν 1-2 ώρες. Μέσα στο Πάρκο Άγριας Ζωής υπάρχει άμεση οπτική επαφή με τα άγρια ζώα που φιλοξενούνται (ελάφια, πλατόνια, αγριοπρόβατα, αγριογούρουνα, κρι-κρι, και ζαρκάδια). Ακολουθεί πλήρης ενημέρωση για τα ζώα αυτά (συμπεριφορά , βιολογικός κύκλος κτλ), από τον κτηνίατρο του Πάρκου, στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Ευαισθητοποίησης.
ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ
ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΤΟΥ ΜΟΛΥΒΔΟΣΚΕΠΑΣΤΟΥ
Δείγμα της ιστορίας και της πολιτισμικής σημασίας της περιοχής αποτελούν οι Βυζαντινές εκκλησίες του Μολυβδοσκέπαστου. Η Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου, δίπλα στον ποταμό Αώο, είναι το σπουδαιότερο από ιστορική, αρχαιολογική και καλλιτεχνική σημασία μνημείο όχι μόνο της περιοχής, αλλά και από τα σημαντικότερα μνημειακά συγκροτήματα ολόκληρης της Ηπείρου. Ο ναός είναι τρίκογχος με τρούλο και σταυρεπίστεγος στο δυτικό τμήμα του, που χτίστηκε σε τρεις οικοδομικές φάσεις. Το όνομα της η Μονή το οφείλει στην στέγη του Ιερού Ναού που ήταν σκεπασμένη με πλάκες μολυβιού. Ο μεγαλύτερος θησαυρός της Ι. Μονής είναι η πρώτη εικόνα του Μοναστηριού η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Πωγωνιανίτισσας. Σήμερα στα κελιά του Μοναστηριού μπορούν να διανυκτερεύσουν επισκέπτες(τηλ. Μοναστηριού 26550-61375). Οι Άγιοι Απόστολοι, η μεγαλύτερη σε διαστάσεις εκκλησία της περιοχής χτίστηκε στα 1537 με το εσωτερικό της εκκλησίας να είναι κατάγραφο με τις τοιχογραφίες να χρονολογούνται στα 1635. Ο Αγ. Δημήτριος είναι μικρός μονόχωρος και αρχικά καμαροσκέπαστος ναός με νάρθηκα στα δυτικά βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Μολυβδοσκέπαστου σε ερειπωμένη κατάσταση και χρονολογείται στον 13ο αιώνα. Ο Αγ. Σώζων σε ύψωμα στο νοτιοδυτικό άκρο του χωριού, διατηρείται σε ερειπώδη κατάσταση στα 1537, είναι μονόχωρος ναός με νάρθηκα. Ο σταυρεπίστεγος ναός της Αγ. Τριάδας χτίστηκε σε μικρό ύψωμα του οικισμού στον 16ο αιώνα με σπαράγματα τοιχογραφιών. Ο ναός της Κοίμησης Θεοτόκου ή της Ζωοδόχου Πηγής είναι μικρό μονόχωρο κτίσμα με πλάγιους χώρους και νάρθηκα στα ανατολικά του ναού της Αγ. Τριάδας.
Η εύκολη περιπατητική διαδρομή περίπου 30λεπτών ξεκινά από το χωριό του Μολυβδοσκέπαστου, περιδιαβαίνει το χωριό και καταλήγει στο Μπουραζάνι. Πρόκειται για έναν στενό χωματόδρομο και βασικός άξονας της πορείας σας είναι η γνωριμία με τα Βυζαντινά Μνημεία του Μολυβδοσκέπαστου. Πρώτος σταθμός η εκκλησία του Αγ. Σώζοντος πάνω από την πλατεία του χωριού. Κατηφορίζετε προς την άκρη του χωριού και τους Αγ. Αποστόλους και κατευθύνεστε προς τον Αγ. Γεώργιο. Παίρνετε το μικρό μονοπάτι και 5λεπτά μετά συναντάτε τον Αγ. Δημήτριο (11ος αιώνας). Φεύγοντας από το χωριό κατηφορίζετε και συναντάτε την Αγ. Τριάδα (16ος αιώνας), έπειτα την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής (16ος αιώνας) και καταλήγετε στην Μονή Μολυβδοσκέπαστης.
Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Μέσα σε ένα φυσικό τοπίο με πλούσια βλάστηση και πολλές πηγές που καταλήγουν στον ποταμό Αώο, ο νερόμυλος Μπουραζανίου έχει συνδέσει την ιστορία του με τις κοινωνικοοικονομικές εκφάνσεις της ζωής των κατοίκων της περιοχής. Στον εν λειτουργία νερόμυλο και νεροτριβή στο Μπουραζάνι μπορείτε να παρατηρήσετε τον μηχανισμό και την λειτουργία της μυλόπετρας, την χρήση της νεροτριβής, του μαντανιού καθώς επίσης την λειτουργία της γεννήτριας παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Ένα σύντομο μονοπάτι από τις πηγές στον νερόμυλο Μπουραζανίου ξεκινά στο δρόμο για το Μπουραζάνι. Λίγο πριν φτάσετε στην γέφυρα του Μπουραζανίου (που αναστηλώνετε στα πρότυπα της παλιάς γέφυρας που ανατινάχθηκε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) θα βρείτε την πινακίδα προς τον παραδοσιακό νερόμυλο. 250μ. περίπου πριν θα παρατηρήσετε τρεις πέτρες την μία πάνω στην άλλη (κόκκινες από την άλλη τους μεριά). Θα κατηφορίσετε πεζοί ακούγοντας τον ήχο του νερού για να δείτε το νερό να βγαίνει μέσα από τη γη. Από την πηγή αναβλύζει ζωογόνο νερό που με τη δύναμή του κινεί το νερόμυλο της κοιλάδας. Από εδώ μπορείτε να πάρετε το μονοπάτι, ακολουθώντας την διαδρομή του νερού για τον νερόμυλο.
ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΑΗΔΟΝΟΧΩΡΙΟΥ
Δίπλα στην εκκλησία των Αγ. Αποστόλων σε ένα ζεστό χώρο, τριάντα μέτρα από την κεντρική πλατεία Αηδονοχωρίου, εδώ και 55χρόνια, το μικρό παραδοσιακό καφενείο του Απόστολου και της Αρτεμισίας περιμένει με κεράσματα και γλυκά στο τραπέζι επισκέπτες. Ξαποστάστε και απολαύστε τσίπουρο και μεζέδες, αγοράζοντας γλυκά κουταλιού, λικέρ, τσίπουρο, κρασί ντόπιο, προσφάι, κεράσι, καρπούζι, σύκο, κυδώνι και καρύδι.