ΓΕΩΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΑΝΩ ΚΑΝΙΑΝΗΣ ” Η ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ”
Στίς αρχές του 20ου αιώνα το Ελληνικό κράτος, ακόμα νέο, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που το ταλανίζουν .Τα οικονομικά προβλήματα είναι πολλά, εξ αιτίας των συνεχών πολέμων.Η Κεντρική διοίκηση είναι μακριά από την ύπαιθρο όπου η ασφάλεια είναι ανεπαρκής και ο στρατός εκτελεί και χρέη Χωροφυλακής. Οι κάτοικοι σπάνια καταφεύγουν στις αρχές για τη λύση των προβλημάτων τους. Ζωοκλοπές, κλοπές, αγροζημίες και πράξεις αυτοδικίας, κατάλοιπα της Τουρκοκρατίας, είναι στην ημερήσια διάταξη.
Το δίκαιο του ισχυρότερου επικρατεί και αλοίμονο σε όποιον δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί το δίκιο του. Το σημερινό Οινοχώρι τότε ονομαζόταν Άνω Κάνιανη και είχε 300 περίπου κατοίκους. Ήδη αρκετοί από τους παλιούς κατοίκους είχαν φύγει-γύρω στο 1860-και εγκατασταθεί κοντά στα χωράφια τους ιδρύοντας την Κάτω Κάνιανη, τον μετέπειτα Αποστολιά.Οι κάτοικοι ήταν γεωργοί και κτηνοτρόφοι.Άνθρωποι του μόχθου, πάσχιζαν να επιβιώσουν και να θρέψουν τις οικογένειές τους μεσα στις αντίξοες συνθήκες της εποχής, ανάμεσα στα ζώα και το χωράφι. Διοικητικά το χωριό υπαγόταν στο Δήμο Δωριέων με ¨πρωτεύουσα¨τη Γραβιά. Το χωριό είχε έναν αντιπρόσωπο στο Δήμο ο οποίος απλώς μετέφερε στο Δήμο τις ανάγκες του χωριού, χωρίς άλλες εξουσίες.
Για τα προβλήματα του χωριού αποφάσιζε το “Γεροντάτο” η σύναξη των πιό ηλικιωμένων, των σοφότερων, των πιό έμπειρων και σεβαστών.Κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας όπου οι Κοινότητες εξασφάλιζαν την αυτονομία τους κάτω από τη διοίκηση των προυχόντων. Τότε ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Π. Παπαπαναγιώτου που ήταν διορισμένος στη γειτονική Κουκουβίστα, είχε την ιδέα της δημιουργίας ενός συλλόγου που θα λειτουργούσε σαν συνεταιρισμός με τη συμμετοχή όλων των χωριανών, αλλά και σαν ταμείο αλληλοβοήθειας πρός όλους τους χωριανούς. Ένας σύλλογοε με νομική μορφή και εξουσία ώστε οι αποφάσεις του να είναι εκτελεστές. Κάτι παρόμοιο δεν υπήρχε σε κανένα από τα χωριά της ευρύτερης περιοχής και σίγουρα θα υπήρξαν αντιρρήσεις από κάποιους χωριανούς που δεν έπιασαν το νόημα του συνεταιρισμού.
Οι περισσότεροι δεν ήξεραν γράμματα αλλά ήταν πονηροί. Και η πονηριά φέρνει δισταγμούς και αντιρρήσεις. Όμως τελικά οι όποιες αντιρρήσεις, οι δισταγμοί και πιθανόν και η καχυποψία κάποιων κάμθηκαν και η ίδρυση του συλλόγου έγινε πραγματικότητα. Το όραμα του δασκάλου πήρε σάρκα και οστά. Στις 25 Νοεμβρίου του 1910, ανήμερα της γιορτής της Αγίας Αικατερίνης, ύστερα από τη λειτουργία και την ευλογία του παπά, μαζεύτηκαν όλοι οι χωριανοί στο γυναικωνίτη της εκκλησίας. Εκεί, υπέγραψαν το συμφωνητικό ίδρυσης του συλλόγου. Είναι το δημόσιο έγγραφο με αριθμό 723 του συμβολαιογράφου Δωριέων Θεόδωρου Πολιτόπουλου. Μάρτυρες σύμφωνα με το νόμο οι Κωνσταντίνος Ι. Ζυγούρης, δάσκαλος από το Σκλήθρο και ο Γεώργιος Αν. Στουρνάρας, δάσκαλος από τη Σουβάλα.
Οι συμβαλλόμενοι ήταν 39, άνδρες και γυναίκες που εκπροσωπούσαν τις οικογένειες του χωριού. Υπέγραψαν 14 και εξ΄ ονόματος των υπολοίπων και όλων των γυναικών οι οποίοι, όπως γράφει και ο συμβολαιογράφος,<< ομολόγησαν άγνοια γραμμάτων>>. Στο συμφωνητικό διορίζεται και επιτροπή που θα διοικούσε το σύλλογο και αποτελείται από τους Κωνσταντίνο Π. Παπαπαναγιώτου, Αθανάσιο Πουρνάρα, Ιωάννη Παπαπαναγιώτου Αυγέρη Δ. Σόλια, Απόστολο Τρ.Σταθόπουλο, Ευθύμιο Ι. Ρούλια, Ιωάννη Σ. Κασβή, Δημήτριο Ν. Λιμάζη, Δημήτριο Ζ. Ζαχαρόπουλο και Παναγιώτη Χ. Πουρνάρα. Από αυτούς ορίστηκαν, πρόεδρος ο Κωνσταντίνος Παπαπαναγιώτου, αντιπρόεδρος ο Ιωάννης Παπαπαναγιώτου και ταμίας ο Αθανάσιος Πουρνάρας.
Έτσι ο σύλλογος πήρε νομική μορφή και με βάση το νομικό αυτό έγγραφο ξεκίνησε να λειτουργεί. Η επιτροπή ξεκίνησε τις συνεδριάσεις στις 27 Δεκεμβρίου 1910, ορίζοντασ σαν τόπο συνεδριάσεων τον γυναικωνίτη της Αγίας Αικατερίνης και αποφασίζοντας ο σύλλογος να ονομάζεται <<Γεωργοκτηνοτροφικός Σύλλογος Άνω Κάνιανης η Αγία Αικατερίνη>>. Η πρώτη εγγραφή στο βιβλίο πρακτικών του συλλόγου, είχε ως προμετωπίδα <<Εν ονόματι του Θεού και της Αγίας Αικατερίνης>>. Έτσι, ο σύλλογος ήταν υπό την προστασία της Αγίας Αικατερίνης και η θρησκευτικότητα των κατοίκων ήταν μία επί πλέον εγγύηση για την τήρηση των διατάξεων του συμφωνητικού. Η διάρκεια του συλλόγου θα ήταν για 10 χρόνια και ο σκοπός του είχε δύο σκέλη: Το πρώτο σκέλος ήταν η ρύθμιση των εσωτερικών ζητημάτων διοίκησης του χωριού. Με βάση τους όρους του συμφωνητικού κάθε συμβαλλόμενος ήταν υποχρεωμένος να προσφέρει την προσωπική του εργασία στις κοινοτικές υποθέσεις επί 3 ημέρες κάθε χρόνο, σε διαφορετική περίπτωση θα πλήρωνε πρόστιμο στο ταμείο του συλλόγου 3 δραχμές την ημέρα.
Απαγορεύτηκε η κοπή δένδρων,θάμνων καθώς και η εκχέρσωση μέσα στο χωριό, κάθε δε παραβάτης θα πλήρωνε πρόστιμο στο ταμείο του συλλόγου. Οι αγροφύλακες, δραγάτες, και υδρονομείς (νεροφύλακες) διορίζονταν και ελέγχονταν από το σύλλογο. Το δεύτερο σκέλος από τους σκοπούς του συλλόγου ήταν και το σπουδαιότερο και το πρωτόγνωρο για την εποχή. Ήταν η αποζημίωση που θα δινόταν σε καθέναν του οποίου η περιουσία ή στοιχεία της-εργαλεία, οικοδομικλα υλικά, οικιακά είδη, τρόφιμα, ζώα, σπαρτά κ.τ.λ.-θα υφίσταντο βλάβη ολική ή μερική << δι ανθρωπίνης χειρός>>.Ήταν δηλαδή μια ασφαλιστική κάλυψη, όπως περίπου κάνουν και σήμερα οι ασφαλιστικές εταιρίες που τότε το 1910 ήταν άγνωστες. Η αποζημίωση δινόταν υπό όρους και αφού το συμβούλιο εξέταζε τα γεγονότα, τους μάρτυρες και το αν ο παθών είχε μεριμνήσει για τη σωστή φύλαξη των περιουσιακών του στοιχείων. Σε ορισμένες περιπτώσεις διόριζε και πραγματογνώμονες αν το θέμα ήταν σοβαρότερο, Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση ήταν η ζημιά να είχε συμβεί στην περιοχή του χωριού ή σε ζώνη γειτονικής περιφέρειας που θα καθόριζε το συμβούλιο.
Γιά την καταβολή όμως των αποζημιώσεων θα έπρεπε να υπάρχουν χρήματα.Έτσι ορίστηκε ότι οι πόροι του συλλόγου θα ήταν η ετήσια εισφορά 5 δραχμών από κάθε μέλος ή το ισόποσο σε σιτάρι ή καλαμπόκι. Επίσης εισφορά για κάθε κεφάλι μεγάλου ζώου ( άλογα, μουλάρια, βόδια ή αγελάδες) 1 δραχμή κάθε χρόνο, για τους όνους 50 λεπτά, για τούς χοίρους 30 λεπτά, για κάθε αιγοπρόβατο 20 λεπτά και για κέθε μελίσσι 15 λεπτά. Μία επί πλέον πηγή εσόδων ήταν βέβαια και τα πρόστιμα τα οποία ο σύλλογος επέβαλε για παραβάσεις. Έτσι ο καθένας συνεισέφερε στο σύλλογο ανάλογα με την οικονομική του κατάσταση και τα περιουσιακά του στοιχεία. Η διαδικασία αποζημίωσης επέβαλε τον όρκο του αιτούντος και των μαρτύρων, καθ’ως και την ενδελεχή εξέταση των γεγονότων από το συμβούλιο.
Ο υπαίτιος της ζημιάς- εφ’ όσο γινόταν δυνατό να εντοπιστεί- ετιμωρείτο με πρόστιμο. σε περίπτωση που ο υπαίτιος ήταν ανήλικος το πρόστιμο επεβάλετο στον έχοντα την κηδεμονία του, πατέρα ή αδελφό. Το ύψος της αποζημίωσης ήταν ανάλογο της βλάβης που εί υποστεί ο παθών και καθοριζόταν με βάση την αξία των αντικειμένων ή την τρέχουσα αξία των ζώων ή των προϊόντων, ή υλικών. Για να σχηματιστεί μια πληρέστερη εικόνα του έργου του συλλόγου παραθέτω τις αποφάσεις για αποζημίωση που πάρθηκαν παμψηφεί στη συνεδρίαση της 17ης Ιουνίου 1912: <<Αποφασίζεται επί της από 17 Νοεμβρίου αιτήσεως του κ. Ιωαάννου Παπαπαναγιώτου περί κλοπής μιάς αιγός του ιδίου εκ της θέσεως πλακωτό, ορκισθέντος, να πληρωθώσιν εκ του Ταμείου του συλλόγου δρχ (12) δώδεκα.
Επί της από 13 Μαΐου αιτήσεως του Δημ. Παπαυγέρη ότι κατά την 6ην Μαΐου εν τη πλατεία της Αγ. Αικατερίνης του έκλεψαν ένα σουγιά ευρωπαϊκόν, αφού ωρκίσθη, να πληρωθώσιν δρχ. (1,50). Επί της από 12 Δεκεμβρίου αιτήσεως της Ευθ. χήρας Π. Πολίτου ότι κατά την 20ην Νοεμβρίου ιδίου έτους της έκλεψαν εκ του κήπου της έν μελίσσιον, να πληρωθώσιν αυτή δρχ (10) δέκα>>. Αλλά και στις 15 Αυγούστου 1912: << επιβάλλει πρόστιμον δρχ. τεσσάρων (4) εισ τον …… διότι ο υπό την στέγην του και εξουσίαν διατελών αδελφός του ………. έκλεψεν μία αίγα του εκ Καστελλίου ………..>> ( τα ονόματα υπάρχουν στα πρακτικά, όμως δεν είναι σκόπιμο να αναφερθούν). Αυτή λοιπόν ήταν η δραστηριότητα του συλλόγου και το έργο που προσέφερε πρωτοποριακό και σημαντικό. Όμως δεν είχε τη διάρκεια που οι ιδρυτές του είχαν οραματιστεί.Το 1914 είχς αδρανήσει η δραστηριότητά του για δύο κυρίως λόγους: Πολλοί άνδρες είχαν στρατευτεί λόγω των Βαλκανικών πολέμων και επίσης τον τελευταίο χρόνο λόγω της κακής οικονομικής κατάστασης πολλοί από τους συμβαλλόμενους δεν κατέβαλαν εισφορές. Έτσι στις 10 Αυγούστου, ημέρα Κυριακή, σε κοινή συνεδρίαση των κατοίκων έξω από τον ιερό ναό της Αγίας Αικατερίνης ο σύλλογος θεωρήθηκε ότι έπρεπε να διαλυθεί. Έτσι αυτοκαταργήθηκε ο Σύλλογος, ένας οργανισμός που επί 4 χρόνια λειτούργησε ρυθμίζοντας τις υποθέσεις του χωριού, δικάζοντες υποθέσεις, δίνοντας αποζημιώσεις, τιμωρώντας παραβάτες.
Ουσιαστικά δημιούργησε και δίκαιο, γιατί κατά κάποιο τρόπο πειθάρχησε αυτούς που ήθελαν να κάνουν ζημία ή κλοπή γιατί ήξεραν ότι θα κληθούν να πληρώσουν αποζημίωση και πρόστιμο. Αυτή είναι με λίγα λόγια η ιστορία του Γεωργοκτηνοτροφικού Συλλόγου Άνω Κάνιανης που όλοι πρέπει να θυμόμαστε σαν πρωτοπορία της εποχής, όχι μόνο για την περιοχή αλλά και για τον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο.
Κώστας Π. Παπαπαναγιώτου